جواهرات سلطنتیجواهرات سلطنتی، مجموعه‌ای از جواهرات گرانبها در بانک مرکزی ایران است. فهرست مندرجات۱.۱ - در زمان شاه سلیمان ۱.۲ - غارت جواهرات درهجوم افغان‌ها ۱.۳ - غنایم جنگی نادر شاه ۱.۴ - تصرف خزانه شاهی پس از مرگ نادر ۱.۵ - کم شدن گنجینه از زمان علی قلی خان به بعد ۱.۶ - غارت خزانه پس از خلع شاه سلیمان دوم ۱.۷ - جمع آوری خزانه غارت شده توسط آقا محمد خان قاجار ۱.۸ - تاراج جواهرات سلطنتی پس از قتل آقا محمد خان ۱.۹ - جمع‌آوری و تنظیم جواهرات سلطنتی توسط فتح علی شاه ۱.۱۰ - حفظ و حراست از جواهرات سلطنتی‌در زمان محمد شاه ۱.۱۱ - افزوده شدن جواهرات سلطنتی در دوره ناصر الدین شاه ۱.۱۲ - خزانه طلا در دوره مظفر الین شاه ۱.۱۳ - جواهرات سلطنتی در دوره محمد علی شاه ۱.۱۴ - در دوره سلطنت احمد شاه ۱.۱۵ - عمل کرد رضا شاه پهلوی ۱.۱۶ - انتقال مقدار از جواهرات سلطنتی به بانک ملی ۱.۱۷ - در دوره محمدرضا پهلوی ۱.۱۸ - پس از پیروزی انقلاب ۲ - منابع ۳ - پانویس ۴ - منبع ۱ - جمع آوری طلا و نقره توسط حگومتها در ایرانحکومتها در ایران همواره به گردآوری طلا، نقره، سنگ‌های قیمتی و ساختن تخت، تاج و زینت‌آلات از آن‌ها می‌پرداختند. گرچه داستان‌های بسیاری در باره گنجینه‌های گرانبهای دوره ساسانیان (مانند تخت خسروپرویز و فرش بهارکسری) وجود دارد، گزارش‌‌های روشنی در باره جواهرات دربارهای ایران در دست نیست و تنها اطلاعاتی از دوره صفوی به بعد باقی مانده که اغلب بر اساس سفرنامه سیاحان خارجی است. ۱.۱ - در زمان شاه سلیماندر زمان شاه سلیمان اول گنجینه جواهرات سلطنتی در قلعه طبرک نگهداری می‌شد و از جمله عبارت بود از سلاح‌ها و جامه‌های جنگی و پوشش‌های بسیار نفیس اسب، ساعت، میز، کره جغرافیایی، عینک، دوربین که بازرگانان، بزرگان و پادشاهان چین و برخی دولتهای اروپایی چون ایتالیا و آلمان آن‌ها را اهدا کرده بودند و جواهراتی چون فیروزه، آیینه‌های مزین به سنگ‌های قیمتی و ظروف نفیس. ۱.۲ - غارت جواهرات درهجوم افغانهاپس از هجوم افغان‌ها به ایران بسیاری از نفایس و جواهرات دربار صفوی غارت شد، اما نادرشاه قسمت عمده‌ای از آن‌ها را پس گرفت و تاج شاهی نیز پس از فرار اشرف افغان، دوباره به دست ایرانیان افتاد. ۱.۳ - غنایم جنگی نادر شاههمچنین غنایم جنگی نادرشاه در حمله به هندوستان بر مقدار جواهرات سلطنتی افزود که از آن میان می‌توان به الماس کوه نور و تخت طاووس اشاره نمود. [۱]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری، ج۸، ص۵۵۱، در میرخواند، ج۸ ـ ۱۰.
[۲]
ولادیمیر فئودوروویچ مینورسکی، تاریخچه نادرشاه، ج۱، ص۷۰ـ ۷۱، ترجمه رشید یاسمی، تهران ۱۳۱۳ش.
۱.۴ - تصرف خزانه شاهی پس از مرگ نادرپس از مرگ نادر (۱۱۶۰)، سرداران وی، از جمله احمدبیگ افغان، خزانه شاهی را که از هند به کلات حمل می‌شد، تصرف نمودند. [۳]
ابوالحسن بن محمدامین گلستانه، مجمل‌التواریخ، ج۱، ص۱۶ـ۱۷، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۵۶ش.
[۴]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری، ج۹، ص۲۵، در میرخواند، ج۸ ـ ۱۰.
یکی از جواهراتی که در این غارت به دست احمدبیگ افتاد، الماس کوه نور بود که از این زمان از ایران خارج شد. [۵]
میرمحمد صدیق فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، ج۱، قسمت ۱، ص۱۰۴، قم ۱۳۷۴ش.
۱.۵ - کم شدن گنجینه از زمان علی قلی خان به بعدعلیقلیخان، برادرزاده نادر، که به نام علیشاه عادل مدعی سلطنت شده بود، خزاین نادرشاه را از کلات به مشهد منتقل کرد ولی این گنج‌ها به سبب اسراف وی، در زمان کوتاهی رو به کاستی نهاد. [۶]
ابوالحسن بن محمدامین گلستانه، مجمل‌التواریخ، ج۱، ص۱۶ـ۱۷، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۵۶ش.
[۷]
محمدمهدی بن محمدنصیر استرآبادی، جهانگشای نادری، ج۱، ص۴۲۸، چاپ عبداللّه انوار، تهران ۱۳۴۱ش.
[۸]
محمدمهدی بن محمدنصیر استرآبادی، جهانگشای نادری، ج۱، ص۴۳۲، چاپ عبداللّه انوار، تهران ۱۳۴۱ش.
پس از آن نیز بار‌ها جواهرات سلطنتی غارت شد، چنانچه در زمان‌شاه‌سلیمان دوم بیش از پنج هزار تومان اسباب طلا و نقره در خزانه باقی نمانده بود. [۹]
محمدخلیل بن داوود مرعشی صفوی، مجمع التواریخ، ج۱، ص۱۲۳، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۶۲ش.
۱.۶ - غارت خزانه پس از خلع شاه سلیمان دومپس از خلع‌شاه‌سلیمان دوم نیز خزانه غارت شد. [۱۰]
محمدخلیل بن داوود مرعشی صفوی، مجمع التواریخ، ج۱، ص۱۴۲، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۶۲ش.
ظاهراً مقداری ازاین نفایس و جواهرات را میرعلم‌خان خُزَیمَه، وکیل‌الدوله شاه‌سلیمان، جمع آورد که قسمتی از آن، از جمله الماس‌های دریای نور و تاج ماه، به تدریج به محمدحسن‌خان قاجار منتقل‌شد. [۱۱]
محمدصادق نامی‌اصفهانی، تاریخ گیتی‌گشا، ج۱، ص۵۲، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ش.
[۱۲]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری، ج۹، ص۲۶، در میرخواند، ج۸ ـ ۱۰.
این جواهرات پس از قتل محمدحسن‌خان قاجار در ۱۱۷۱، به کریم‌خان زند منتقل‌شد. [۱۳]
محمدصادق نامی‌اصفهانی، تاریخ گیتی‌گشا، ج۱، ص۸۸، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ش.
قسمتی از نفایس به جا مانده نیز در تصرف شاهرخ‌میرزا، نواده نادرشاه، در مشهد بود که بعد‌ها با حمله آقامحمدخان قاجار در ۱۲۱۰ به خراسان، به دست خاندان قاجار افتاد. [۱۴]
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۴۳۳، چاپ محمد اسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ش.
۱.۷ - جمع آوری خزانه غارت شده توسط آقا محمد خان قاجارپس از مرگ کریم‌خان زند در ۱۱۹۳، آقامحمدخان قاجار در گیرودار رسیدن به سلطنت، اموال مغلوبین، از جمله لطفعلی‌خان، را که بیش‌تر از دستبردهای آنان به خزانه نادرشاه گردآمده بود، در اختیار گرفت [۱۵]
علیقلی بن فتحعلی اعتضادالسلطنه، اکسیرالتواریخ: تاریخ قاجاریه از آغاز تا سال ۱۲۵۹ ق، ج۱، ص۴۳، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۰ش.
که از جمله جواهرات، سه الماس مشهور بود: دریای نور،تاج ماه و الماس اکبرشاهی.
برخی از دو قطعه نام برده‌اند. [۱۶]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری، ج۹، ص۲۶۰، در میرخواند، ج۸ ـ ۱۰.
[۱۷]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۴۰، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
[۱۸]
محمدتقی بن محمدعلی سپهر، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، ج۱، ص۱۸، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۷ش.
[۱۹]
محمدتقی بن محمدعلی سپهر، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، ج۱، ص۷۱، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۷ش.
اطلاعات بیش‌تر در باره دریای نور نیز موجود است. [۲۰]
دریای نور، نامه آستان قدس، ج۱، ص۶۸ـ۶۹، شماره مخصوص (آبان ۱۳۴۶).
۱.۸ - تاراج جواهرات سلطنتی پس از قتل آقا محمد خانپس از قتل آقامحمدخان (ذیحجه ۱۲۱۱)، بار دیگر مقداری از جواهرات سلطنتی به تاراج رفت، [۲۱]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۴۶، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
[۲۲]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری، ج۹، ص۳۰۴، در میرخواند، ج۸ ـ ۱۰.
[۲۳]
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۴۳۷، چاپ محمد اسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ش.
اما فتحعلی‌شاه قاجار دوباره آن‌ها را به دست آورد. [۲۴]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۶۰، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
تاج مکلّل پادشاهی، بازوبندهای الماس وشمشیر و خنجر جواهرنشان از جمله جواهراتی بود که وی در مراسم تاج گذاری در ۱۲۱۲ از آن استفاده کرد. [۲۵]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری، ج۹، ص۳۲۰، در میرخواند، ج۸ ـ ۱۰.
[۲۶]
محمدتقی بن محمدعلی سپهر، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، ج۱، ص۹۱، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۷ش.
۱.۹ - جمع‌آوری و تنظیم جواهرات سلطنتی توسط فتح علی شاهپس از آن و با تثبیت وضع سیاسی ایران، فتحعلی‌شاه به جمع‌آوری و تنظیم جواهرات سلطنتی پرداخت و درواقع گنجینه جواهرات سلطنتی، در دوره فتحعلی‌شاه پایه‌گذاری‌شد. او هدایای نمایندگان و سفیران خارجی را نیز به این جواهرات افزود. [۲۷]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۲۹۴، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
[۲۸]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۳۳۳ـ ۳۳۴، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
[۲۹]
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۵۰۲، چاپ محمد اسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ش.
همچنین ناپلئون بناپارت و تیپوسلطان هدایایی به دربار ایران فرستادند که همراه با هدایای امیران و بزرگان ایران به دربار، در زمره جواهرات سلطنتی قرار گرفت. از جمله، هزاران قطعه الماس و زمرد و یاقوت و لعل که عباس میرزا در ۱۲۱۷ تقدیم دربار کرد. [۳۰]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۱۲۹، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
[۳۱]
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۴۶۵، چاپ محمد اسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ش.
در ۱۲۲۶، دفینه‌ای ظاهراً از دوره مغولان کشف و به خزانه سلطنتی منتقل شد که عبارت بود از جقه (تاج یا زیور تاج مانند کلاه) و کمربندی از طلا با ریزدانه‌های لعل و زمرد و فیروزه، یک قبضه خنجر زرین، زین مطلاّ، جام زرین مرصع به لعل و فیروزه، یک بندشمشیر طلای مزین به چند دانه لعل و مروارید. [۳۲]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۳۳۹ـ۳۴۰، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
[۳۳]
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، ج۳، ص۱۵۰۳، چاپ محمد اسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ش.
از جمله جواهرات گنجینه سلطنتی، تخت طاووس و نیز تخت نادری است که از آثار نفیس هنری دوره فتحعلی‌شاه است. تخت نادری سال‌ها در موزه کاخ گلستان بود و اکنون، همانند تخت طاووس، در خزانه بانک مرکزی ایران نگهداری می‌شود. [۳۴]
فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، ج۱، ص۷۰ـ ۷۱، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش.
در دوره فتحعلی‌شاه، خزانه جواهرات در‌اندرونی بود و مسئولیت ثبت و ضبط آن را بانوان معتمد فتحعلی‌شاه بر عهده داشتند، از جمله مهدعلیا مادر فتحعلی‌شاه و سپس گلبدن‌باجی، از ندیمان مهدعلیا، که بعد‌ها به همسری‌شاه در آمد و لقب خازن‌الدوله گرفت. [۳۵]
محمدتقی بن محمدعلی سپهر، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، ج۱، ص۵۵۵، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۷ش.
[۳۶]
احمدمیرزا قاجار، تاریخ عضدی، ج۱، ص۲۹، چاپ عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۷۶ش.
۱.۱۰ - حفظ و حراست از جواهرات سلطنتی‌در زمان محمد شاهمحمدشاه نیز در حفظ و حراست از جواهرات سلطنتی کوشا بود. وی با آنکه در دوره سلطنت، به سبب قشون‌کشی‌های متعدد، هزینه‌های گزافی را متحمل‌شده بود، بر مقدار جواهرات سلطنتی افزود. [۳۷]
احمدمیرزا قاجار، تاریخ عضدی، ج۱، ص۱۲۴، چاپ عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۷۶ش.
[۳۸]
احمدمیرزا قاجار، تاریخ عضدی، ج۱، ص۱۷۹ـ۱۸۰، چاپ عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۷۶ش.
۱.۱۱ - افزوده شدن جواهرات سلطنتی در دوره ناصر الدین شاهدر دوره ناصرالدین‌شاه نیز بر مقدار این جواهرات افزوده‌شد، به‌طوری که تنها تخت طاووس را حدود صد وشصت میلیون و پانصد هزار لیره انگلیسی برآورد کرده‌‌اند. در این دوره، به دستورشاه، صورت برداری و تهیه فهرست از اموال سلطنتی آغازشد [۳۹]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۱۱، تهران ۱۳۴۸ش.
و کره‌ای جواهرنشان در ۱۲۹۱ به دست جواهرسازان ایرانی، به سرپرستی ابراهیم مسیحی، از طلا و الماس و جواهرات رنگارنگ بالغ بر ۳۶۶، ۵۱ قطعه، بر روی پایه‌ای تماماً طلا و آراسته به جواهر ساخته‌شد. [۴۰]
بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، راهنمای خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۴۱، تهران ۱۳۸۰ش.
[۴۱]
توکا ملکی، گزارش خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۵۰، دست‌ها و نقش‌ها، ش۲ (زمستان ۱۳۷۶).
در ۱۳۰۹، در پی سرقتی، به دستور ناصرالدین‌شاه جواهرات را از تالار جمع‌آوری و آن‌ها را در ۳۴ صندوق به خزانه اندرونی منتقل کردند و از آن پس درِ خزانه پیوسته به مهرشاه، صدراعظم، وزیر مالیه، وزیر دربار و وزیر بیوتات ممهور می‌شد. [۴۲]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۱۷، تهران ۱۳۴۸ش.
۱.۱۲ - خزانه طلا در دوره مظفر الین شاهدر دوره مظفرالدین‌شاه، از موجودی طلای خزانه معادل یکصد و دوازده هزار مثقال برای دادن قروض به بانک‌شاهی سکه زده شد و روکش طلای ۲۱ صندلی ذوب و به مصرف احتیاجات قشون رسید، اما مظفرالدین‌شاه تمامی جواهراتی را که در زمان ولیعهدی گردآورده بود، همچنین جواهرات خریداری‌شده از اروپا و نیز پیشکش‌های صدراعظم‌ها وشاهزادگان و رجال و حکام ولایات را تحویل خزانه داد. [۴۳]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۱۸، تهران ۱۳۴۸ش.
در ۱۳۱۵، تمامی جواهرات و نفایس سلطنتی با تشریفات خاصی به موثق‌الملک تحویل داده شد که فهرست آن‌ها موجود است. [۴۴]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۲۱، تهران ۱۳۴۸ش.
۱.۱۳ - جواهرات سلطنتی در دوره محمد علی شاهمحمدعلیشاه نخستین پادشاهی بود که به جواهرات سلطنتی دستبرد زد. او مقداری از این جواهرات را در بانک روس و نزد جواهرفروشان به گرو گذاشت و نیز در جریان پناهندگی به سفارت روس، صندوق سر به مهر دیگری را از دربار خارج کرد، اما پس از مذاکرات و با میانجیگری دو دولت انگلیس و روسیه آنان را بازگرداند. ۱.۱۴ - در دوره سلطنت احمد شاهدر دوره سلطنت احمدشاه، خزانه دست نخورده باقی ماند. [۴۵]
هزینه رویداد میدان توپخانه، وحید، ج۱، ص۶۳، ش۲۰۶ (فروردین ۱۳۵۶).
[۴۶]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۲۶، تهران ۱۳۴۸ش.
۱.۱۵ - عمل کرد رضا شاه پهلویرضاشاه پهلوی برای تاج‌گذاری خود دستورِ ساخت تاجی جدید از جواهرات خزانه را صادر کرد که به تاج پهلوی معروف شد. در سالهای ۱۳۰۷ و ۱۳۰۸ش، به فرمان وی تمام جواهرات خزانه را جواهرفروش فرانسوی، بوشرون، با حضور هیئتی به ریاست حسین سمیعی، ادیب‌السلطنه، ارزیابی کرد. [۴۷]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۲۷، تهران ۱۳۴۸ش.
[۴۸]
توکا ملکی، گزارش خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۴۷، دست‌ها و نقش‌ها، ش۲ (زمستان ۱۳۷۶).
۱.۱۶ - انتقال مقدار از جواهرات سلطنتی به بانک ملیدر ۱۳۱۶ش، بر اساس قوانین مصوب مجلس شورای ملی، مقداری از جواهرات سلطنتی به بانک ملی منتقل شد و در ۲۱ اسفند ۱۳۱۸ جزو پشتوانه اسکناس و تحت‌نظر مستقیم هیئت نظارت اندوخته اسکناس قرار گرفت. [۴۹]
ایران، قوانین و احکام، ج۱، ص۵۷ ـ ۵۸، مجموعه قوانین سال ۱۳۱۶، تهران: روزنامه رسمی‌کشورشاهنشاهی ایران، (۱۳۱۶ش).
[۵۰]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۲۹، تهران ۱۳۴۸ش.
در ۱۳۲۰ش، جواهرات خاصه سلطنتی، که در کاخ گلستان نگهداری می‌شد، از جمله تاج پهلوی، جقه دریای نور، کمربند طلای تخمه زمرد، زمرد نادری، زمرد هندی، لعل منقور، دو قداره و دو عصا و یک تفنگ مرصع، در بانک ملی به امانت گذاشته شد. [۵۱]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۲۹، تهران ۱۳۴۸ش.
پس از تبعید رضاشاه، شمشیر و بندشمشیر مرصع به الماس برلیان تقدیمی شیخ خزعل، چوگان طلای مرصع به الماس تقدیمی اهالی آذربایجان، و دو قداره مرصع اهدایی دولتهای روسیه و ترکیه نیز ضمیمه جواهرات سلطنتی‌شد. [۵۲]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۳۰، تهران ۱۳۴۸ش.
[۵۳]
بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، راهنمای خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۱۲، تهران ۱۳۸۰ش.
[۵۴]
بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، راهنمای خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۱۸، تهران ۱۳۸۰ش.
۱.۱۷ - در دوره محمدرضا پهلویدر دوره محمدرضا پهلوی نیز این جواهرات، همچنان در بانک ملی بود و در ۷ خرداد ۱۳۲۳ برخی اشیای تاریخی و قطعات مهم، ظاهراً به پیشنهاد ابوالحسن ابتهاج، رئیس بانک ملی، [۵۵]
توکا ملکی، گزارش خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۴۷، دست‌ها و نقش‌ها، ش۲ (زمستان ۱۳۷۶).
و در اول مهر همان سال جواهرات خاصه سلطنتی به نمایش گذاشته شد و از آن زمان به بعد این جواهرات نیز تحت نظر هیئت نظارت اندوخته اسکناس قرار گرفت. [۵۶]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۳۱، تهران ۱۳۴۸ش.
در ۱۳۳۰ش، جواهرات اختصاصی اشرف و شمس پهلوی به بانک منتقل شد. همچنین فوزیه و ثریا (همسران سابق محمدرضاشاه) نیز، قبل از مسافرت، تمامی جواهرات اختصاصی خود را به خزانه جواهرات سلطنتی تحویل دادند. [۵۷]
مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، ج۱، ص۱۳۲، تهران ۱۳۴۸ش.
بعد‌ها تاج‌هایی که محمدرضا پهلوی و فرح دیبا در مراسم تاج‌گذاری در آبان ۱۳۴۶ بر سر گذاشتند، نیز به این مجموعه افزوده‌شد. [۵۸]
توکا ملکی، گزارش خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۵۰، دست‌ها و نقش‌ها، ش۲ (زمستان ۱۳۷۶).
۱.۱۸ - پس از پیروزی انقلابپس از پیروزی انقلاب اسلامی‌ایران (۱۳۵۷ش)، این جواهرات به نام جواهرات ملی شناخته و اکنون در موزه بانک مرکزی ایران نگهداری می‌شود. خزانه فعلی جواهرات در ۱۳۳۴ش ساخته و در ۱۳۳۹ش با تأسیس بانک مرکزی ایران افتتاح و به این بانک سپرده شد و اکنون در صیانت بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران است. این موزه ۳۷ گنجه دارد [۵۹]
توکا ملکی، گزارش خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۴۸، دست‌ها و نقش‌ها، ش۲ (زمستان ۱۳۷۶).
[۶۰]
بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، راهنمای خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۳، تهران ۱۳۸۰ش.
[۶۱]
بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، راهنمای خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۵، تهران ۱۳۸۰ش.
که جواهرات آن بر اساس‌شکل و نوع چیده شده است، نه ترتیب تاریخی.
اطلاعات بیش‌تری در‌باره دیگر اقلام این مجموعه وجود دارد. [۶۲]
توکا ملکی، گزارش خزانه جواهرات ملی، ج۱، ص۴۸ـ۵۲، دست‌ها و نقش‌ها، ش۲ (زمستان ۱۳۷۶).
۲ - منابع(۱) احمدمیرزا قاجار، تاریخ عضدی، چاپ عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۷۶ش. (۲) محمدمهدی بن محمدنصیر استرآبادی، جهانگشای نادری، چاپ عبداللّه انوار، تهران ۱۳۴۱ش. (۳) علیقلی بن فتحعلی اعتضادالسلطنه، اکسیرالتواریخ: تاریخ قاجاریه از آغاز تا سال ۱۲۵۹ ق، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۰ش. (۴) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، چاپ محمد اسماعیل رضوانی، تهران ۱۳۶۳ـ ۱۳۶۷ش. (۵) ایران، قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال ۱۳۱۶، تهران: روزنامه رسمی‌کشورشاهنشاهی ایران، (۱۳۱۶ش). (۶) بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، راهنمای خزانه جواهرات ملی، تهران ۱۳۸۰ش. (۷) مهدی بیانی، پانصد سال تاریخ جواهرات سلطنتی ایران، تهران ۱۳۴۸ش. (۸) فضل‌اللّه بن عبدالنبی خاوری‌شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، چاپ ناصر افشارفر، تهران ۱۳۸۰ش. (۹) دریای نور، نامه آستان قدس، شماره مخصوص (آبان ۱۳۴۶). (۱۰) محمدتقی بن محمدعلی سپهر، ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه، چاپ جمشید کیانفر، تهران ۱۳۷۷ش. (۱۱) میرمحمد صدیق فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، قم ۱۳۷۴ش. (۱۲) ابوالحسن بن محمدامین گلستانه، مجمل‌التواریخ، چاپ مدرس رضوی، تهران ۱۳۵۶ش. (۱۳) محمدخلیل بن داوود مرعشی صفوی، مجمع التواریخ، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران ۱۳۶۲ش. (۱۴) توکا ملکی، گزارش خزانه جواهرات ملی، دست‌ها و نقش‌ها، ش۲ (زمستان ۱۳۷۶). (۱۵) ولادیمیر فئودوروویچ مینورسکی، تاریخچه نادرشاه، ترجمه رشید یاسمی، تهران ۱۳۱۳ش. (۱۶) محمدصادق نامی‌اصفهانی، تاریخ گیتی‌گشا، با مقدمه سعید نفیسی، تهران ۱۳۶۳ش. (۱۷) رضاقلی بن محمدهادی هدایت، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری، در میرخواند، ج۸ـ۱۰. (۱۸) هزینه رویداد میدان توپخانه، وحید، ش۲۰۶ (فروردین ۱۳۵۶). ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جواهرات سلطنتی»، شماره۵۱۶۱. رده‌های این صفحه : آثار تاریخی و باستانی | تاریخ ایران
|